arguments

Gregory Sholette: Delirium and Resistance

by

Gregory Sholette: Delirium and Resistance / ομιλία & συζήτηση / lecture-dialogue/ Occupied theater EMBROS Thur. 8/6/2017- Athens

Στον απόηχο των εκλογών του 2016 στις ΗΠΑ, του Brexit και της παγκόσμιας κλιμάκωσης του εθνικιστικού λαϊκισμου, είναι εμφανές ότι το παραλήρημα και η κρίση του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού εμφανίζεται ταυτόσημη με το παραλήρημα και την κρίση της φιλελέυθερης δημοκρατίας και της κουλτούρας της. Και ενώ η καπιταλιστική κρίση δεν ξεκινά από την τέχνη, η τέχνη έχει την ικανότητα να αντανακλά και να ενισχύει τις επιδράσεις της θετικά και αρνητικά.

Σε συνέχεια του επιδραστικού βιβλίο του, του 2010, “Dark Matter: Art and Politics in the Age of Enterprise Culture ( Σκοτεινή Ύλη: Τέχνη και Πολιτική στην Εποχή της Κουλτούρας της Επιχειρηματικότητας)”, ο Sholette επιχειρεί έναν κριτικό διάλογο με συλλογικότητες καλλιτεχνών, αντι-ιδρύματα, και ακτιβιστικές ομάδες, ώστε να προσφέρει μια διορατική και σε πρώτο πλάνο περιγραφή των σχέσεων μεταξύ της πολιτικής και της τέχνης εντός της νεοφιλελεύθερης κοινωνίας. Ο Sholette προσφέρει ξεκάθαρα παραδείγματα της βαθειάς εμπλοκής της τέχνης με τον καπιταλισμό: τις υπέρογκες τιμές που επιτυγχάνουν εικαστικοί που υποθάλπουν πιστά τις οικονομικές ελίτ, την πλήθυνση των μουσείων που συμβάλλουν στον παγκόσμιο ανταγωνισμό για την προσέλκυση κεφαλαίου ανάμεσα σε πόλεις, και την παράξενη σχέση ανάμεσα στην τέχνη και την ανεξέλεγκτη ανάπτυξη που επαναχαράζει το αστικό τοπίο.

Με πρόλογο της καταξιωμένης συγγραφέα Lucy R.Lippard και εισαγωγή από τον θεωρητικό Kim Charnley, το νέο βιβλίο του Gregory Sholette “Delirium and Resistance (Παραλήρημα και Αντίσταση)” αντλεί υλικό από πάνω από τριάντα έτη κριτικών δημόσιων συζητήσεων και πρακτικών από τον εικαστικό χώρο και πέρα, ώστε να ιστορικοποιήσει και να υποστιρήξει την παράδοση του ακτιβισμού στην τέχνη, η οποία εμπλέκει ριζοσπαστικά, και συχνά παράληρηματικά, τις τέχνες με τους πολιτικούς αγώνες.

http://www.plutobooks.com/display.asp?K=9780745336848&st1=sholette&sf1=kword_index%2Cpublisher&sort=sort_pluto&m=2&dc=4

http://gregsholette.tumblr.com/

Επισημάνσεις στο: Προς μια ιστορία για τη σύγχρονη ελληνική τέχνη. Από το θεσμικό, στο αντιθεσμικό και το εξωθεσμικό

by

http://avgi-anagnoseis.blogspot.gr/2017/04/blog-post_15.html

 

Πολύ ενδιαφέρουσα ερευνητική απόπειρα να επισημανθούν ελάχιστα διερευνημένες ή και να φωτιστούν διαφορετικά γνωστές πτυχές που αφορούν τη δυναμική εμπλεκομένων θεσμών, ή αντιθεσμικών/ υπερθεσμικών πρωτοβουλιών από τη δεκαετία του 90, και την εμβέλειά τους για τη διαμόρφωση του σημερινού πεδίου. Στη δεύτερη αυτή συνέχεια του κειμένου της Π.Α.Τ., όπου επιχειρείται μια καταγραφή τάσεων στο τέλος της δεκαετίας του ’90 που θα μπορούσαν να δημιουργήσουν τους όρους για μια σύγχρονη καλλιτεχνική παραγωγή, δημιουργείται η εντύπωση ότι αναπτύχθηκαν σχεδόν αποκλειστικά εντός της ΑΣΚΤ (διαμέσου του Εργαστηρίου της Παπασπύρου και στη συνέχεια του Ζ. Ξαγοράρη), πρωτοβουλίες που συνέβαλαν στη στροφή του ενδιαφέροντος προς τα Νέα Μέσα και στη συνέχεια προς διατομεακούς και ερευνητικούς προσανατολισμούς. Χωρίς να αμφιβάλω για τη συμβολή αυτών και άλλων διδασκόντων, κατά τη γνώμη μου, η αποκλειστική εστίαση στο ρόλο της ΑΣΚΤ στην ανάλυση αυτή, δεν ανταποκρίνεται σε μια πιο περιεκτική, σε σχέση με τις προθέσεις του τίτλου, έρευνα και σε άλλους θεσμούς, πρωτοβουλίες που έπαιξαν ρόλο στη διαμόρφωση δυνατοτήτων παραγωγής τέχνης με όρους έρευνας, εκπαιδευτικής στροφής, σχεσιακότητας, έμφυλων ταυτοτήτων, αρχείου, κ.λπ.

Παραλείπονται π.χ. σημαντικές πρωτοβουλίες που την ίδια εποχή ανέπτυξαν στην Ελλάδα ένα διεθνή διάλογο για τα Νέα Μέσα, όχι ως αυτόνομο εκφραστικό μέσο που θα διεύρυνε τα ήδη υπάρχοντα (όπως π.χ. ιεραρχούνται έως σήμερα στην ΑΣΚΤ), αλλά ως συνθήκη μετα-μέσου, άμεσα συσχετισμένη με τη ριζοσπαστική πολιτική (tactical media), την κριτική των θεσμών, τη διατομεακότητα, τη συμμετοχή, κ.λπ. Οι πρωτοβουλίες αυτές για τα Νέα Μέσα στα τέλη του ’90 αναπτύχθηκαν, πιο θεσμικά τουλάχιστον, από το Κέντρο για την Τέχνη και τις Νέες Τεχνολογίες και περιλάμβαναν μια σειρά διεθνών συναντήσεων Media@Terra στην Αθήνα (1999 και 2000) (στη διαμόρφωση των οποίων είχα οργανωτικό ρόλο, μαζί με τον Δήμο Δημητρίου και την Τζένη Μαρκέτου), στις οποίες είχαν συζητηθεί εκτενώς διαφορετικές τάσεις, από τις πιο αισθητικά αυτόνομες έως εκείνες που συνέδεαν τα νέα μέσα με τη θεσμική κριτική, τα δικαιώματα, τον ακτιβισμό, τις δια-τοπικότητες, κ.α. Σε αυτές συμμετείχαν σημαντικοί καλλιτέχνες και θεωρητικοί (π.χ. M. Griznic, Α. Melitopoulos, T.Makela, A. Broeckmann, D. de Kerkchove, P. Weibel, R. Ascott, S. Zelienski, κ.α.). Παρ’ όλο που οι συναντήσεις αυτές είχαν συμβολική υποστήριξη από την ΑΣΚΤ, δεν υπήρχαν οι προϋποθέσεις στην ΑΣΚΤ, αλλά ούτε στον κυρίαρχο κριτικό/ θεωρητικό λόγο στην Ελλάδα, για να αποκτήσει εμφανή δυναμική στη συνέχεια η επιχειρούμενη σύνδεση των Νέων Μέσων με τις κριτικές πρακτικές τέχνης και την κριτική των τρόπων καλλιτεχνικής παραγωγής. (Η “συνέχεια” θα ήταν είτε η “τεχνικού τύπου” εγκατάσταση του εργαστηρίου Νέων Μέσων στην ΑΣΚΤ, όπως ακριβώς παλαιότερα εκείνου της φωτογραφίας, είτε το εκθεσιακό mainstream εικονογραφικών εκδοχών διαδικτυακής τέχνης).

Η δεύτερη επισήμανσή μου σε σχέση με την μονομερή αφετηριακή σύνδεση της ανάδυσης νεότερων δια-καλλιτεχνικών πρακτικών με την ΑΣΚΤ, αφορά την παράλειψη της δραστηριότητας σε μια διατομεακή λογική για την παραγωγή ερευνητικών και πειραματικών έργων με νεότερες πρακτικές αρχείου, πολεοδομικών πρόζκετ, κ.λπ. η οποία υπήρξε συστηματικότερη, με μεγαλύτερο ίσως εύρος και δυναμική, στις νεοϊδρυθείσες σχολές Αρχιτεκτονικής της Πάτρας, αλλά και της Θεσσαλίας. Τόσο με την Μ. Παπαδημητρίου και διδάσκοντες σε ένα διευρυμένο πεδίο αρχιτεκτονικής στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, όσο και ενταγμένη στο πρόγραμμα σπουδών, και σε ένα εύρος πειραματικών πρότζεκτ και ερευνητικών δράσεων στο “Εργαστήριο τέχνης/αρχιτεκτονικής στη δημόσια σφαίρα” στο Πανεπιστήμιο Πατρών (με διεθνείς συνεργασίες και συλλογικά έργα τέχνης-εκπαίδευσης, την ερευνητική δραστηριότητα ανεξάρτητων επιμελητών όπως η Ε. Καραμπά ή τη συμμετοχή αργότερα νέων διδασκόντων όπως ο Β. Βλάχος και ο Κ. Σταφυλάκης.) Παρά τα έργα που παρήχθησαν (αλλά και τη δραστηριότητα πολλών αποφοίτων των δύο αρχιτεκτονικών σχολών στο πεδίο της σύγχρονης τέχνης, (βλ. π.χ. και την πιο πρόσφατη της Α. Διακρούση που εκπροσωπεί την Ελλάδα στην 18η Biennale των Νέων Δημιουργών Ευρώπης και Μεσογείου), οι επίμονες αυτές απόπειρες να μετατοπιστούν οι λόγοι και οι πρακτικές στην Ελλάδα (προερχόμενες από ένα πεδίο που τώρα συζητείται η επίδρασή του στην κριτική αποδόμηση της λογικής του “μέσου” και στην κοινωνική στροφή της σύγχρονης τέχνης) παρέμειναν εκτός έρευνας, αναπαράγοντας έτσι και σήμερα τους ίδιους διαχωρισμούς και εμπλοκές στους τρόπους εργασίας και στην πλαισίωση της τέχνης.

 

Πάνος Κούρος     18.4.2017

 

Who owns our cities – and why this urban takeover should concern us all

by

Who owns our cities – and why this urban takeover should concern us all

Saskia Sassen

But today, rather than a space for including people from many diverse backgrounds and cultures, our global cities are expelling people and diversity. Their new owners, often part-time inhabitants, are very international – but that does not mean they represent many diverse cultures and traditions. Instead, they represent the new global culture of the successful – and they are astoundingly homogeneous, no matter how diverse their countries of birth and languages. This is not the urban subject that our large, mixed cities have historically produced. This is, above all, a global “corporate” subject.

Le Corbusier’s Architecture and His Politics Are Revisited

by

Le Corbusier’s Architecture and His Politics Are Revisited

By RACHEL DONADIOJULY 12, 2015

PARIS — Was the paradigm-changing architect known as Le Corbusier a fascist-leaning ideologue whose plans for garden cities were inspired by totalitarian ideals, or a humanist who wanted to improve people’s living conditions — a political naïf who, like many architects, was eager to work with almost any regime that would let him build?

Architecture and the City in SE Europe

by

here is a  transcription from my video-talk at Sofokleous Street, Athens, as contribution to the participation of the Department of Architecture, University of Patras to the 1st Biennale of Architecture in Thessaloniki ARCHITECTURE AND THE CITY IN SE EUROPE, with the topic: Groundworks. (http://skgarch2012.web.auth.gr/index.html)

Architecture, as production of materiality of urban ground and buildings, has a limited capacity to intervene in the new condition of the european city. It cannot address the social and identity conflicts, due to strong immigrant flows, inequalities, control, privatization and gentrification of public space. Architecture works in an already constructed territory, without questioning its power. A new notion of territory, as human presence that reclaim power, revealed in the recent street and square occupation movements, demands new approaches of architecture as public making.

The staging of human coexistence and the empowerment of public sphere are now part of architecture in an expanded field. Architecture becomes a critical spatial practice that shares concepts and tactics with public art, performing and media art, political theory, activism, urban anthropology. A new set of tactics include networking, collaboration, documentary, archiving, performance, relational and participatory acts.

A change in architecture education is needed to address the city as a space of difference, to create a social practice of imagination, and a political public sphere. We need to develop skills, tools, concepts for interdisciplinary design that can negotiate and bring together diverse practices, people, media, institutions, physical and virtual spaces.

At the Department of Architecture, in the Art program, a series of research projects, workshops, courses, articulate different active approaches to urban intervention, based on collective, dialogical, performative acts, in specific situations in Patras, and other cities, such as London and Istanbul.

The research project ArchivePublic, supported by Karatheodoris basic research program, is an example of such spatial practice, producing experimental work from 2009 to today. The project proposes archiving practice as a medium for public art, as appropriate mechanism to create ephemeral communitites of engaged citizens. It intervenes in the reproduction of knowledge and politics of memory in conflicting social spaces of Patras and other european cities.

If today, Architecture has a role to play in the shifting urban condition, this can only happen as a staging of a complex set of operations within the political territory of human “speech and action”.

 

. . . . . . . .

Σχετικά με τις ολιγόλεπτες βιντεοσκοπημένες ομιλίες που θα αποτελέσουν μέρος της συμμετοχής μας στην Έκθεση,
για τις οποίες σας είχαμε στείλει πρόσκληση, θα ήθελα να σας το υπενθυμίσω και να πω ότι θεωρούμε πολύ σημαντική τη συμμετοχή σας.

Η μικρή αυτή ομιλία, δεν χρειάζεται να είναι παρά μια απλή informal προφορική έκθεση απόψεων, διάρκειας μόνο 2-3 λεπτά, και μπορεί να γίνει Αγγλικά ή και Ελληνικά αν το επιθυμείτε.
Η επιθυμία μας είναι οι διδάσκοντες του Τμήματος, να μιλήσουν για
– την πόλη τα προβλήματα και τις δυνατότητες που παρουσιάζονται σήμερα, ή
– να σχολιάσουν ενδεχομένως πάνω στο συγκεκριμένο θέμα του “εδάφους της πόλης” και πως αυτό είναι αντικείμενο ή εργαλείο σχεδιασμού και παρεμβάσεων,
– ή ακόμα να μιλήσουν για το Τμήμα και την εκπαιδευτική διαδικασία μέσα σε αυτό.

Πιστεύουμε ότι η καταγραφή αυτή των απόψεών και προβληματισμών σας, αποτελεί πολύ σημαντικό κομμάτι της ταυτότητας της Σχολής μας, και θα παρακαλούσαμε να συμμετέχετε όλοι ώστε να καταγραφεί ένα μωσαϊκό απόψεων και μαζί με τις σχεδιαστικές δουλειές αλλά και τις ερευνητικές εργασίες των φοιτητών μας (έχουμε ήδη συγκεντρώσει 17-19 πολύ καλούς τόμους!) να σχηματιστεί μια ολοκληρωμένη εκθεσιακή ενότητα.

Για τους διδάσκοντες που θα βρίσκονται σήμερα Τετάρτη και αύριο Πέμπτη στη Σχολή, ο Κων/νος Πετράκος (απόφοιτός μας) που θα κάνει τις βιντεοσκοπήσεις θα είναι στη βιβλιοθήκη από το πρωί σήμερα μέχρι απόγευμα για αυτή τη δουλειά.
Θα είναι και αύριο επισης όλη την ημέρα.

Ευχαριστούμε πολύ
Κώστας Γρίβας, Αγάπη Πρωΐμου

Αρχιτεκτονική μετά την κρίση

by

H διεθνής οικονομική κρίση σήμερα έφερε στο προσκήνιο αντιφάσεις και επιπτώσεις του νεοφιλελευθερισμού που προηγουμένως παρέμεναν εκτός του κυρίαρχου λόγου. Πλέον οι φτωχοί των πόλεων περιλαμβάνουν και τη μεσαία τάξη. Μια κατάσταση επισφάλειας (precarity) διαπερνά όλο και ευρύτερες ομάδες της κοινωνίας, συνδεδεμένη με την εργασιακή ρευστότητα, κινητικότητα, υπερεπικοινωνία της άυλης πληροφοριακής παραγωγής της μεταφορντικής πόλης. Η κατάρρευση των κτιρίων-εικόνων πιθανώς να στρέψει την αρχιτεκτονική προς μια κατεύθυνση λιγότερο μορφοπλαστική και περισσότερο εννοιολογική, ωστόσο το πρόβλημα θεωρώ ότι εστιάζεται περισσότερο στις κοινωνικές αντιφάσεις που σήμερα παράγονται από την αρχιτεκτονική δραστηριότητα στη λεγόμενη «δημιουργική πόλη» και τα φαινόμενα εξευγενισμού (gentrification) και κερδοσκοπίας ενοικίων που αυτή παράγει. Πριν από το Ντουμπάι υπάρχει το Μπιλμπάο: η θεαματική αρχιτεκτονική της επιχειρηματικής πόλης, οχυρωμένης και επιτηρούμενης για ασφαλή κατανάλωση. Με άλλα λόγια, η κρίση δεν είναι τωρινή, προυπήρχε, και αφορά κυρίως στον κλονισμό μιας αρχιτεκτονικής που δεν σχεδιάζει νέους τρόπους ζωής και δημόσια σφαίρα, αλλά συσσωρεύοντας εικόνες, αντανακλά την κοινότυπη κατανάλωση του design σε κάθε πτυχή της καθημερινότητας.

Στο παραδοσιακό θεσμικό πλαίσιο ανάθεσης κτιρίων θα ενισχυθούν οι αειφόρες τακτικές, οι ευφυείς μικρής κλίμακας επαναχρήσεις, κ.α. Ωστόσο, η σημαντικότερη αλλαγή στην αρχιτεκτονική κουλτούρα θα προέλθει από την αμφισβήτηση του ίδιου του πλαισίου ιδιωτικής ανάθεσης ως κυρίαρχου και τη διεύρυνση του επαγγέλματος έτσι ώστε να περιλαμβάνει την ευθύνη για την ικανοποίηση στοιχειωδών αναγκών κατοίκησης και υγιεινής για τους αστικούς πληθυσμούς (περισσότερο από 1 δις άνθρωποι ζούν σήμερα σε παραγκουπόλεις), τη διαχείρηση ανθρωπιστικών και περιβαλλοντικών κρίσεων αλλά και τη δημιουργία δημόσιας σφαίρας σε μικρούς καθημερινούς χώρους της πόλης. Η αρχιτεκτονική δεν θα ταυτίζεται, όπως μέχρι σήμερα, με το σχεδιασμό κτιρίων-συμβόλων, αλλά με ευρύτερες στρατηγικές (εννοιολογικές, πραγματιστικές, εκπαιδευτικές) τοπικών και κοινωνικών παρεμβάσεων. Αυτό δεν μπορεί να συμβεί παρά με την επέκταση της αρχιτεκτονικής προς άλλες γνωστικές περιοχές (δημόσια τέχνη, αστική γεωγραφία, ανθρωπολογία και κοινωνιολογία της πόλης, πολιτική επιστήμη, ακτιβισμός, media studies, κ.α.) που θα διευρύνουν τα προγραμματικά όρια και τις σχεδιαστικές πρακτικές της. Η αρχιτεκτονική θα συνεχίσει να συγκλίνει ουσιαστικά με την τέχνη με νέες διαδικασίες οργάνωσης και παρέμβασης που θα είναι ταυτόχρονα αισθητικές και πολιτικές.

Έχουμε ήδη αρκετά παραδείγματα ενδιάμεσων πρακτικών τέχνης-αρχιτεκτονικής που σχεδιάζουν προγράμματα δράσεων στο δημόσιο αστικό χώρο, διερευνούν τις πολιτικές του χώρου σε περιοχές συγκρούσεων ή συνεισφέρουν λύσεις, εν είδει «αστικού βελονισμού» σε ζωτικές ανάγκες κοινοτήτων σε διαφορετικά σημεία του πλανήτη. Οι τάσεις αυτές θα αποκτήσουν μεγαλύτερη εμβέλεια και θα συγκροτήσουν παραδείγματα για τον σχεδιασμό. Το νέο θα προκύψει όχι μόνο από την ισχυροποίηση του κοινωνικά παρεμβατικού ρόλου της αρχιτεκτονικής, αλλά κυρίως από τον πολλαπλασιασμό των πλαισίων δράσης: ανανεωμένα παραδείγματα οργάνωσης με συμμετοχικό σχεδιασμό και εμπλοκή της κοινότητας, συνεργασία με τοπικά κινήματα και grassroute πρωτοβουλίες, προγράμματα που περιλαμβάνουν τη δημιουργία χώρων ανταλλαγής, πλατφόρμες δράσεων, do it yourself και open source πρακτικές, απρόβλεπτες χρήσεις του νομικού και θεσμικού πλαισίου, κ.α.

Οι φοιτητές μας είναι ανεπαρκώς προετοιμασμένοι για την αρχιτεκτονική του διευρυμένου πεδίου. Η έμφαση στην τεχνο-μορφολογική καινοτομία, η κυριαρχία του στούντιο και η ελιτίστικη, μονοδιάστατη κουλτούρα που αυτό διαμορφώνει σε μια εποχή κινητικότητας και επαγγελματικής ρευστότητας έχει ήδη υποστεί σημαντική κριτική. Ήδη πολλές αρχιτεκτονικές σχολές συζητούν την αναδιαμόρφωση του προγράμματός τους, μειώνοντας τις ώρες παρουσίας στο στούντιο και ενισχύοντας τα μαθήματα τέχνης, θεωρίας, ουμανιστικής σπουδής καθώς και τους διεπιστημονικούς τρόπους σκέψης.

Τις τελευταίες δεκαετίες οι σχολές τροφοδότησαν με ιδέες design την επαγγελματική πρακτική αντί να παράγουν κριτική νέα γνώση για το χώρο (όπως έγινε για παράδειγμα την περίοδο κριτικής του μοντέρνου) που θα δημιουργούσε τους όρους για μια νέα αρχιτεκτονική. Η ενεργοποίηση του πολιτικού προγράμματος της αρχιτεκτονικής (όχι ερήμην των κοινοτήτων όπως στο μοντέρνο), η αναζήτηση των νέων ορίων ευθύνης του αρχιτέκτονα σε μια «παγκόσμια κοινωνία των πολιτών», η μείωση του χάσματος ανάμεσα στο λόγο του σχεδιασμού και το κοινό είναι ορισμένα σημαντικά ζητούμενα. Είναι εξαιρετικά επείγον στην εκπαίδευση σήμερα να συνδυάσουμε κριτικούς τρόπους σκέψης, μεθοδολογίες και πρακτικές που πληροφορούνται από διαφορετικές περιοχές (της τέχνης, των κοινωνικών επιστημών) με προγράμματα δράσης που αφορούν σε πραγματικά προβλήματα των αστικών κοινοτήτων (ανισότητα, σύνορα, αποκλεισμοί, γκέτο, πρόσφυγες, κ.α.) που η τρέχουσα επαγγελματική αρχιτεκτονική αδυνατεί να πραγματευθεί. Ορισμένα πειραματικά μεταπτυχιακά προγράμματα (όπως αυτό της Διεθνούς Συνεργασίας στο Πανεπιστήμιο της Καταλωνίας) ήδη θέτουν παρόμοιους στόχους. Η εκπαίδευση (στο πολλαπλά ανοιχτό σχήμα μετεξέλιξης του σημερινού δημόσιου πανεπιστήμιου) θα έχει καθοριστικό ρόλο σε αυτό που η αρχιτεκτονική θα γίνει ως επάγγελμα και γνώση.

Πάνος Κούρος

15.1.2010

Εικόνα 1

Decolonizing Architecture Project (2008 -)

Εικόνα 2

Campement Urbaine, Ι and Us Project, 2002.

Εικόνα 3

WochenKlausur, Intervention to Improve the Conduct of Public Debate, 2000.

Εικόνα 3

Estudio Teddy Cruz

————————–

Στις περιστάσεις κρίσεων δρομολογούνται από τις μικρές και μεγάλες βιοεξουσίες, βιοπολιτικές καταστάσεις ελέγχου της ζωής, έκτακτης ανάγκης οι οποίες διευκολύνουν τις συνθήκες εξαιρέσεων. Το εκτός του κανόνα και το εκτός του νόμου παρέχουν αφενός αναστολή (δηλωτική της εξουσίας ζωής – θανάτου), και αφετέρου ιερό τρόμο, ιεροποιώντας πρόσωπα, αντικείμενα και θεσμούς. Κατασκευάζουν παγκοσμίως φυσικοποιημένες κατηγοριοποιήσεις τάξεων ζωών: «γυμνή», «ευάλωτη», «άθυτη», «ιερή», κάποιες από τις οποίες, ενώ υπάρχουν, στερούνται πλαισίου. Οι διαβαθμισμένες αυτές ζωές συνυφαίνονται με το ταμπού, το ανάθεμα, το ανόσιο, ενώ παραμένουν εκτεθειμένες στην επιτελεστική ισχύ του ισχυρού λόγου, μέσω της λογοθετικής επιτελεστικότητας των ομιλιακών ενεργημάτων, -προφορικός λόγος ο οποίος διαθέτει την ισχύ να κατονομάζει ορίζοντας αυτόματα τους κοινωνικούς ρόλους που θα επιτελεστούν. Συνοδεία σημαινουσών χειρονομιών, σε συνέχεια με ένα καλά εγκατεστημένο κοινωνικό τελετουργικό δρώμενο στο οποίο μετέχουν πρόσωπα συσχετισμένα στον σκηνικό τους χώρο, οδηγούνται θεατρικά (οι ζωές) στην προφανή και αυτονόητη τρωτότητά τους.

Οι πράξεις κανιβαλισμού, ανθρωποθυσίας, εξαγνισμού, με στοιχεία θεατρικότητας και επιτελεστικότητας, συνδέουν το υλικό σώμα της ευάλωτης – ιερής ζωής με τα φαινόμενα –κατασκευές που αναπαράγονται στις περιστάσεις κρίσεων. Το υλικό μέρος του υποκείμενου, το υλικό σώμα, μετατρέπεται σε αντικείμενο (ηδονής, απόλαυσης, οδύνης). Οι παραστάσεις περιλαμβάνουν σε αρκετές περιπτώσεις αντικείμενα ομοιώματα μεταφέροντας το βάρος των τελετουργιών στις αναπαραστάσεις και συνδέοντάς τις με πολιτισμικές πρακτικές. Η κρίση και το εξιλαστήριο θύμα υπό αυτή την έννοια υφίστανται στον πολιτισμό και βιώνονται κατά καιρούς εντονότερα. Φαίνεται ότι στις περιόδους της έντονης κρίσης επιδιώκεται η υλικοποίηση και η ποσοτικοποίηση στο μέγιστο. Ακόμη και τα υποκείμενα πραγμοποιούνται και μετατρέπονται σε αντικείμενα με απαιτητικό και βίαιο τρόπο, αν λάβουμε υπόψη μας τις ψυχολογικές εκδηλώσεις (ναρκισσισμού, μαζοχισμού, σαδισμού, τοτεμισμού, φετιχισμού).

Η αρχιτεκτονική είναι το καθημερινό γεγονός που διαπλέκεται στα συμβάντα της ζωής με αποκρυμμένα ή φανερά (στο προσκήνιο ή το παρασκήνιο) στοιχεία αναπαράστασης, θεατρικότητας, χειρονομιακών συνδηλώσεων, παραστασιακών επιτελέσεων, σωματικών επιφάσεων, -ικανή να διασυνδέει και να συσχετίζει υποκείμενα, αντικείμενα, τόπους μέσω της σωματικότητας. Σε περιστάσεις κρίσεων /εξαιρέσεων όπου η σωματικότητα γίνεται πεδίο διαπραγμάτευσης, ενδεχομενικότητας της υπόστασης της ζωής, η αρχιτεκτονική αξιώνει για τον εαυτό της την ανάγκη να εμπλουτίζεται σε περιεχόμενα, μετατρέποντας σε πληροφορία, την απαρίθμηση και τη λίστα που υποδηλώνουν μετρήσιμα αντικείμενα. Μεθοδεύει τον ομοιοστατικό της μηχανισμό, σαν μια συσκευή ικανή να συντονίζεται με το περιβάλλον και παράλληλα να αυτορυθμίζεται. Η εκπαίδευση, ευαίσθητη σε σημασίες, θα ανοίγεται σε πειραματικές διαθέσεις, ενθαρρύνοντας εμπλοκές πεδίων, δράση και προγραμματισμό (δηλαδή δυνατότητες που παρέχουν την αναγκαία τυχαιότητα) συνεισφέροντας και συμμετέχοντας στο νέο.

Κ. Ντάφλος            14/1/2010

————————-

Τα κείμενα είναι απάντηση στην παρακάτω ερώτηση με αφορμή την τρέχουσα έκδοση του α2610 περιοδικού του Τμήματος Αρχιτεκτόνων Πανεπιστημίου Πατρών:

Η αρχιτεκτονική μετά την κρίση

Τα τελευταία χρόνια βιώνουμε την παρακμή των κυρίαρχων αρχιτεκτονικών παραδειγμάτων ενώ, την ίδια στιγμή, αναζητούμε/προσπαθούμε να μορφοποιήσουμε ένα νέο παράδειγμα – μια νέα θεωρία για την αρχιτεκτονική και την πόλη.

Η ξαφνική εμφάνιση, το Σεπτέμβριο του 2008, της διεθνούς οικονομικής κρίσης και η συνακόλουθη κρίση του κατασκευαστικού τομέα στην Ελλάδα και το εξωτερικό αλλά και η πρόσφατη κατάρρευση του κρατικού αναπτυξιακού ομίλου του Ντουμπάι, χρηματοδότη των γιγαντιαίων κτιριακών έργων στο εμιράτο (των «κτιρίων-εικόνων»), αποτελούν, αναντίρρητα, σημεία καμπής για την αρχιτεκτονική.

Μοιάζει φανερό πως, μετά το τέλος της κρίσης που δηλώνει εμφατικά την ανάγκη στροφής σε ένα νέο κοινωνικοοικονομικό μοντέλο, η αρχιτεκτονική δεν θα είναι πια η ίδια – μαζί της θα μετασχηματιστεί και η αρχιτεκτονική εκπαίδευση.

Πως βλέπετε την αρχιτεκτονική και την αρχιτεκτονική εκπαίδευση μετά την κρίση;

Μπορεί η κρίση να δώσει την ευκαιρία για το νέο;