archaeology

Aντι-μνημεία στα ερείπια αυτοσχέδιων καταυλισμών «ζούγκλας»

by

Aντι-μνημεία στα ερείπια αυτοσχέδιων καταυλισμών «ζούγκλας»

Πάνος Κούρος, Καθηγητής, Τμήμα Αρχιτεκτόνων, Πανεπιστήμιο Πατρών

με τους/τις φοιτητές/-τριες αρχιτεκτονικής : Κωνσταντίνα Βαρτζιώτη,  Ιωάννα Παπαϊωάννου, Δημήτρη Πασχάλη, Ειρήνη Τζεδάκη

H εισήγηση θα παρουσιάσει μια αρχειακή μεθοδολογία για το σχεδιασμό αντι-μνημείων, εστιάζοντας σε ανοιχτά και επιτελεστικά μοντέλα μνημόνευσης που, εκτός άλλων, ενσωματώνουν διαδικασίες της αρχαιολογίας για να εμπλέξουν ενεργά τους πολίτες στις εργασίες της μνήμης, ανεγείροντας ανταγωνιστικές δημόσιες σφαίρες. Η μεθοδολογία αναπτύχθηκε στο πλαίσιο των ερευνητικών δράσεων και μαθημάτων του Εργαστηρίου Έρευνας Τέχνης στη Δημόσια Σφαίρα του Πανεπιστημίου Πατρών. Η έρευνα εστίασε στον αυτοσχέδιο καταυλισμό προσφύγων στις εκβολές του ποταμού Μείλιχου στην Πάτρα που ισοπεδώθηκε από τις αρχές το καλοκαίρι του 2009. Με την κατεδάφιση των κατοικιών και την ολοσχερή καταστροφή του οικισμού, έχει αφανιστεί κάθε υλικό ίχνος και έχει διαγραφεί η μνήμη του από την ιστορία της πόλης. Οι εργασίες εστίασαν στην ανεύρεση και επιτελεστική αρχειοθέτηση των οπτικο-ακουστικών αφηγήσεων που δημιούργησαν και δημοσίευσαν στο διαδίκτυο οι ίδιοι οι κάτοικοι του καταυλισμού, καθώς και στους τρόπους επανεισαγωγής τους στη δημόσια σφαίρα και στο δημόσιο χώρο ως μέρος των σεναρίων των αντι-μνημείων. Ο σχεδιασμός των αντι-μνημείων διατηρεί την πρόθεση συμβολικής ενσωμάτωσης της απώλειας και της εξαφάνισης σε ένα διευρυμένο πεδίο μνημόνευσης, που περιλαμβάνει το περιβαλλοντικό και οικονομικό οικοσύστημα: τον υπολειμματικό αστικό χώρο εγκατάστασης του καταυλισμού, καθώς και την κυριολεκτική ζούγκλα που διαδέχθηκε τον καταυλισμό-ζούγκλα, όπως ονομάζουν οι αρχές τις μορφές αυτές οργάνωσης της κοινωνικής ζωής στην Πάτρα, στο Calais και αλλού.

Εργασίες μνήμης σε ακραία περιβάλλοντα της σύγχρονης μετανάστευσης

by

Eπιστημονική συνάντηση Αρχαιολογικοί Διάλογοι 2023, στη Σύρο, 27-29 Μαίου

17.00-18.00 Εργασίες μνήμης σε ακραία περιβάλλοντα της σύγχρονης μετανάστευσης

Συντονιστής: Πάνος Κούρος, Καθηγητής, Τμήμα Αρχιτεκτόνων, Πανεπιστήμιο Πατρών

H συνεδρία θα συζητήσει μεθόδους και πρακτικές της σύγχρονης τέχνης που εκκινούν από τις έννοιες της αντι-μνήμης και του αντι-μνημείου, για να φέρουν στο παρόν χαμένες και αποσιωπημένες ιστορίες της σύγχρονης μετανάστευσης, εμπλέκοντας ενεργά τους πολίτες στην εργασία της μνήμης. Πώς μπορούμε να εργαστούμε για τη σημείωση της μνήμης των εμπειριών ζωής στους κατεστραμμένους προσφυγικούς καταυλισμούς ή στις απομονωμένες ζώνες τράνζιτ; Πώς ερχόμαστε σε επαφή με τραυματικές πτυχές της πρόσφατης ιστορίας της πόλης και δημιουργούμε ένα πεδίο ενεργής μνήμης που αντιτίθεται στις κυρίαρχες αφηγήσεις και προκαλεί το κοινό να πάρει θέση για αυτό που συνέβη, για τις ανθρώπινες απώλειες, τις μη αναγνωρισμένες παραβιάσεις ανθρώπινων δικαιωμάτων; Πώς ενεργοποιούμε την κοινωνική μνήμη όταν δεν έχει απομείνει κανένα υλικό ίχνος; Πώς διαχειριζόμαστε τα ψηφιακά ευρήματα; Πώς μπορούμε, χρησιμοποιώντας μεθόδους της αρχαιολογίας, να παρέμβουμε στις κατασκευές της μνήμης, δημιουργώντας διαλογικές δημόσιες σφαίρες και δυνατότητες πολιτικού ανταγωνισμού και δράσης;

Τα αντι-μνημεία που σχεδιάστηκαν με αφορμή τα μεγάλα τραυματικά γεγονότα του 20ου αιώνα ανέδειξαν αντι-ιεραρχικές, αντι-θεαματικές, επιτελεστικές και εφήμερες πρακτικές σημείωσης της μνήμης, ενσωματώνοντας συμβολικά την απώλεια και την εξαφάνιση. Η σύγχρονη συνθήκη βίαιου εκτοπισμού και μετακίνησης στις πολιτικές και πολιτισμικές αλληλεξαρτήσεις προτρέπει να φανταστούμε τρόπους κατασκευής της μνήμης σε ένα σύνθετο, διευρυμένο πεδίο που περιλαμβάνει ταυτόχρονα τους μετασχηματισμούς και τις επιπτώσεις στο γήινο και οικονομικό οικοσύστημα. Σε αυτό το πεδίο αποκτούν σημασία τόσο η ιστορία ανακυκλήσεων των υλικών και διαδικτυακών ιχνών όσο και  τα ασταθή χωρικά τους πλαίσια στις γεωλογικές, οικονομικές και μιντιακές τους διαρθρώσεις και συγκρούσεις.

 

Πάνος Κούρος, Καθηγητής, Τμήμα Αρχιτεκτόνων, Πανεπιστήμιο Πατρών και Κωνσταντίνα Βαρτζιώτη, Ιωάννα Παπαϊωάννου, Δημήτρης Πασχάλης, Ειρήνη Τζεδάκη, φοιτητ(ρι)ες αρχιτεκτονικής: Aντι-μνημεία στα ερείπια αυτοσχέδιων καταυλισμών «ζούγκλας».

Γιάννης Παπαδόπουλος, Βάλτοι, έλη και τέλματα ως ασταθή μνημεία.

Μαρία Λάλου και Skafte Aymo–Boot, Το Αντιμνημείο, προβολή ταινίας (16’).

Conversation rather than conservation. Ruin as potentiality

by

In this artist talk, Panos Kouros will discuss certain directions in his artistic practice which touch on the experiential and political dimension of archaeology. In these works, various in- and ex-situ performative, peripateric and dialogical practices are used to free ruins and archaeological sites from their symbolic and national narratives and reclaim them as public space, as space for conversation rather than conservation, as potentiality in open-ended processes.

Panos Kouros

 

 

2021-22 Visiting Artists

Επιτελεστικά πρότζεκτ τέχνης στο αρχαιολογικό πεδίο

by

Σεμινάρια Τετάρτης

Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας

Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών

Τετάρτες 15.00-17.00, αίθουσα Γ3

11 Μαρτίου

 Επιτελεστικά πρότζεκτ τέχνης στο αρχαιολογικό πεδίο

Επιμέλεια:

Μάνθα Ζαρμακούπη (αρχιτέκτων και Δρ. αρχαιολόγος, ερευνήτρια Marie Curie Intra-European Research Fellow, Εθνικό  Ίδρυμα Ερευνών και Πανεπιστήμιο του Birmingham)

και

Πάνος Κούρος (εικαστικός και θεωρητικός τέχνης, καθηγητής Πανεπιστήμιο Πατρών)

Συμμετέχουν:

Φοίβη Γιαννίση (Δρ. αρχιτέκτων και ποιήτρια, αναπληρώτρια καθηγήτρια αρχιτεκτονικής, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας)

Μάνθα Ζαρμακούπη

Πάνος Κούρος

Νατάσα Μπιζά (εικαστικός)

Γιώργος Τζιρτζιλάκης (αρχιτέκτων και θεωρητικός τέχνης αναπληρωτής καθηγητής αρχιτεκτονικής, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας)

Επιτελεστικές πρακτικές τέχνης στο αρχαιολογικό πεδίο. Ενδιαφέρει η σχέση σύγχρονης τέχνης και αρχαιολογίας όχι τόσο από την άποψη πρακτικών τέχνης που χρησιμοποιούν μεταφορικά έννοιες της αρχαιολογίας, αλλά με επίκεντρο project τέχνης που αναπτύσσονται στο πεδίο με μια πρόθεση συσχέτισης με το κοινό και παρέμβασης στη δημόσια σφαίρα. Κατά τη διάρκεια του παρουσίασης, οι τρεις συμμετέχοντες καλλιτέχνες θα παρουσιάσουν project τέχνης, που δοκιμάζουν μια διαφορετική συναναστροφή με τον επισκέπτη σε σχέση με τις δραστηριότητες και διαδικασίες της αρχαιολογίας. Σκοπός της παρουσίασής μας είναι να γίνει συζήτηση για νέες κατασκευές της εμπειρίας του αρχαιολογικού τόπου, του ευρήματος, της ιστορίας και τις κριτικές τους δυνατότητες σε σχέση με τις κυρίαρχες αφηγήσεις της σημερινής συνθήκης.

Θα παρουσιαστούν τα έργα «Η αγάπη των ενάρξεων δεν είναι η γοητεία των απαρχών» (2014, σε εξέλιξη), Πάνος Κούρος, τα «Ομηρικά» (2009), «Καμία σχέση με τον Διόνυσο» (2011), «Τέττιξ» (2012) της Φοίβη Γιαννίση και το «Σχέδιο φύτευσης» (2014) της Νατάσα Μπιζά.

 

 

Διάλογοι Ανθρωπολογίας, Αρχαιολογίας και Σύγχρονης Τέχνης

Σε πρόσφατο άρθρο του για τη σχέση μεταξύ φαντασίας και επιστήμης, ο Tim Ingold απευθύνει το ερώτημα, τί μπορεί να προσφέρει η σύγχρονη τέχνη, μεταξύ άλλων, «σε μια οικονομία γνώσης όπου η αναζήτηση για την πραγματική φύση των πραγμάτων έχει γίνει αποκλειστικό προνόμιο του επιστημονικού ορθολογισμού;» Ανεχόμαστε, διερωτάται, την κλίση προς το φανταστικό, ως μια ‘αποζημίωση’ στο πλαίσιο ενός κόσμου που κατά τα άλλα έχει πάψει να συναρπάζει; Τη διατηρούμε ως ένα τεκμήριο δημιουργικότητας, ως ένα πρόσημο πολιτισμού, ως απόδειξη σεβασμού για μια πολιτισμική ποικιλία ή απλώς προς τέρψη και διασκέδασή μας;

 

Στον προτεινόμενο κύκλο σεμιναρίων μας ενδιαφέρει να ανιχνεύσουμε, μεταξύ άλλων, τα ερωτήματα αυτά εστιάζοντας το ενδιαφέρον μας στη σχέση της σύγχρονης τέχνης με πεδία γνώσης που ασχολούνται με τον υλικό πολιτισμό του παρελθόντος ή του παρόντος, όπως η αρχαιολογία και η ανθρωπολογία. Τί μπορεί να προσφέρει η σύγχρονη τέχνη στα πεδία αυτά; Είναι καταδικασμένη να παίζει ρόλο δευτερεύοντα και περισσότερο ‘εικονογραφικό’ ή μπορεί να συμβάλει δυναμικά σε μια συνομιλία που θα συντελέσει στην εξέλιξη θεωριών και πρακτικών και των τριών αυτών πεδίων;

 

Αναζητούμε δρόμους και μέσα συνομιλίας και διάδρασης μεταξύ των τριών αυτών πεδίων που έχουν κοινά σημεία αναφοράς, αλλά και αποκλίσεις στην ιστορική διαδρομή και τα ενδιαφέροντά τους. Πρόθεσή μας δεν είναι να αναπαράξουμε τους θεσμοθετημένους αυτούς κλάδους ως υποσυστήματα με τη δική του το καθένα λογική, ούτε και να προσεγγίσουμε την τέχνη ως ‘αντικείμενο’ της αρχαιολογίας και της ανθρωπολογίας. Αντίθετα επιθυμούμε να ανιχνεύσουμε μια πλατφόρμα συνομιλίας που θα διαταράξει στερεότυπα και θα δημιουργήσει νέες μορφές σκέψης και έκφρασης συμβάλλοντας στην εξέλιξη νέων θεωριών και πρακτικών στα τρία αυτά πεδία.

 

Στον κύκλο των σεμιναρίων θα συμμετάσχουν αρχαιολόγοι, ανθρωπολόγοι, ιστορικοί και θεωρητικοί τέχνης, αρχιτέκτονες και εικαστικοί καλλιτέχνες.

Approximation exercises. Επιτελεστικά πρότζεκτ τέχνης στο αρχαιολογικό πεδίο

by
Εργαστήριο / Συζήτηση: Approximation exercises. Επιτελεστικά πρότζεκτ τέχνης στο αρχαιολογικό πεδίο.
Συντονισμός: Μάνθα Ζαρμακούπη και Πάνος Κούρος.
Συμμετέχουν: Φοίβη Γιαννίση, Μάνθα Ζαρμακούπη, Πάνος Κούρος, Νατάσα Μπιζά, Γιώργος Τζιρτζιλάκης.
Έργα:
• «Η αγάπη των ενάρξεων δεν είναι η γοητεία των απαρχών» (2014, σε εξέλιξη), Πάνος Κούρος.
• «Σχέδιο φύτευσης» (2014), Νατάσα Μπιζά. 
• «Ομηρικά» (2009), «Καμία σχέση με τον Διόνυσο» (2011), «Τέττιξ» (2012), Φοίβη Γιαννίση.
Συζήτηση γύρω από τις δυνατότητες και συνθήκες κριτικής προσέγγισης και δημόσιας έκθεσης του αρχαιολογικού ευρήματος, αλλά και του τόπου του. Η συζήτηση θα γίνει με αφορμή τρία συγκεκριμένα έργα/δράσεις, αλλά θα πραγματευτεί και άλλα παραδείγματα επιτέλεσης της σχέσης ερειπίου-επισκέπτη, τα οποία αμφισβητούν την κυρίαρχη πολιτική ερμηνείας και έκθεσης του αρχαιολογικού ευρήματος και τις ιδεολογίες που σχετίζονται με αυτές.
Θέματα συζήτησης του εργαστηρίου 
Μια συνέπεια της επικρατούσας πολιτικής ερμηνείας και έκθεσης του αρχαιολογικού ευρήματος είναι η αδυναμια κατανόησης και αξιολόγησής του, αλλά και εμπειρικής συσχέτισης με αυτό, πέραν από την κυριάρχη—επιστημονική, κρατική/εθνική ή άλλη—αφήγηση. Με ποιούς τρόπους συγκροτεί το έργο τέχνης ένα νέο κριτικό λόγο περί αρχαιολογίας; 
Πως εξυπηρετεί το αρχαιολογικό εύρημα την πολιτική της κυρίαρχης αφήγησης σχετικά με αυτό και τις ανάγκες των διαφορετικών εμπλεκομένων προσώπων ή θεσμών; Με ποιους τρόπους δοκιμάζει και προτείνει το project τέχνης μια διαφορετική συναναστροφή με το αρχαιολογικό εύρημα και τον αρχαιολογικό χώρο και επιχειρεί να προβάλει άλλες αδιερεύνητες δυνατότητες χρονικότητας και δημόσιας σφαίρας;