http://avgi-anagnoseis.blogspot.gr/2017/04/blog-post_15.html
Πολύ ενδιαφέρουσα ερευνητική απόπειρα να επισημανθούν ελάχιστα διερευνημένες ή και να φωτιστούν διαφορετικά γνωστές πτυχές που αφορούν τη δυναμική εμπλεκομένων θεσμών, ή αντιθεσμικών/ υπερθεσμικών πρωτοβουλιών από τη δεκαετία του 90, και την εμβέλειά τους για τη διαμόρφωση του σημερινού πεδίου. Στη δεύτερη αυτή συνέχεια του κειμένου της Π.Α.Τ., όπου επιχειρείται μια καταγραφή τάσεων στο τέλος της δεκαετίας του ’90 που θα μπορούσαν να δημιουργήσουν τους όρους για μια σύγχρονη καλλιτεχνική παραγωγή, δημιουργείται η εντύπωση ότι αναπτύχθηκαν σχεδόν αποκλειστικά εντός της ΑΣΚΤ (διαμέσου του Εργαστηρίου της Παπασπύρου και στη συνέχεια του Ζ. Ξαγοράρη), πρωτοβουλίες που συνέβαλαν στη στροφή του ενδιαφέροντος προς τα Νέα Μέσα και στη συνέχεια προς διατομεακούς και ερευνητικούς προσανατολισμούς. Χωρίς να αμφιβάλω για τη συμβολή αυτών και άλλων διδασκόντων, κατά τη γνώμη μου, η αποκλειστική εστίαση στο ρόλο της ΑΣΚΤ στην ανάλυση αυτή, δεν ανταποκρίνεται σε μια πιο περιεκτική, σε σχέση με τις προθέσεις του τίτλου, έρευνα και σε άλλους θεσμούς, πρωτοβουλίες που έπαιξαν ρόλο στη διαμόρφωση δυνατοτήτων παραγωγής τέχνης με όρους έρευνας, εκπαιδευτικής στροφής, σχεσιακότητας, έμφυλων ταυτοτήτων, αρχείου, κ.λπ.
Παραλείπονται π.χ. σημαντικές πρωτοβουλίες που την ίδια εποχή ανέπτυξαν στην Ελλάδα ένα διεθνή διάλογο για τα Νέα Μέσα, όχι ως αυτόνομο εκφραστικό μέσο που θα διεύρυνε τα ήδη υπάρχοντα (όπως π.χ. ιεραρχούνται έως σήμερα στην ΑΣΚΤ), αλλά ως συνθήκη μετα-μέσου, άμεσα συσχετισμένη με τη ριζοσπαστική πολιτική (tactical media), την κριτική των θεσμών, τη διατομεακότητα, τη συμμετοχή, κ.λπ. Οι πρωτοβουλίες αυτές για τα Νέα Μέσα στα τέλη του ’90 αναπτύχθηκαν, πιο θεσμικά τουλάχιστον, από το Κέντρο για την Τέχνη και τις Νέες Τεχνολογίες και περιλάμβαναν μια σειρά διεθνών συναντήσεων Media@Terra στην Αθήνα (1999 και 2000) (στη διαμόρφωση των οποίων είχα οργανωτικό ρόλο, μαζί με τον Δήμο Δημητρίου και την Τζένη Μαρκέτου), στις οποίες είχαν συζητηθεί εκτενώς διαφορετικές τάσεις, από τις πιο αισθητικά αυτόνομες έως εκείνες που συνέδεαν τα νέα μέσα με τη θεσμική κριτική, τα δικαιώματα, τον ακτιβισμό, τις δια-τοπικότητες, κ.α. Σε αυτές συμμετείχαν σημαντικοί καλλιτέχνες και θεωρητικοί (π.χ. M. Griznic, Α. Melitopoulos, T.Makela, A. Broeckmann, D. de Kerkchove, P. Weibel, R. Ascott, S. Zelienski, κ.α.). Παρ’ όλο που οι συναντήσεις αυτές είχαν συμβολική υποστήριξη από την ΑΣΚΤ, δεν υπήρχαν οι προϋποθέσεις στην ΑΣΚΤ, αλλά ούτε στον κυρίαρχο κριτικό/ θεωρητικό λόγο στην Ελλάδα, για να αποκτήσει εμφανή δυναμική στη συνέχεια η επιχειρούμενη σύνδεση των Νέων Μέσων με τις κριτικές πρακτικές τέχνης και την κριτική των τρόπων καλλιτεχνικής παραγωγής. (Η “συνέχεια” θα ήταν είτε η “τεχνικού τύπου” εγκατάσταση του εργαστηρίου Νέων Μέσων στην ΑΣΚΤ, όπως ακριβώς παλαιότερα εκείνου της φωτογραφίας, είτε το εκθεσιακό mainstream εικονογραφικών εκδοχών διαδικτυακής τέχνης).
Η δεύτερη επισήμανσή μου σε σχέση με την μονομερή αφετηριακή σύνδεση της ανάδυσης νεότερων δια-καλλιτεχνικών πρακτικών με την ΑΣΚΤ, αφορά την παράλειψη της δραστηριότητας σε μια διατομεακή λογική για την παραγωγή ερευνητικών και πειραματικών έργων με νεότερες πρακτικές αρχείου, πολεοδομικών πρόζκετ, κ.λπ. η οποία υπήρξε συστηματικότερη, με μεγαλύτερο ίσως εύρος και δυναμική, στις νεοϊδρυθείσες σχολές Αρχιτεκτονικής της Πάτρας, αλλά και της Θεσσαλίας. Τόσο με την Μ. Παπαδημητρίου και διδάσκοντες σε ένα διευρυμένο πεδίο αρχιτεκτονικής στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, όσο και ενταγμένη στο πρόγραμμα σπουδών, και σε ένα εύρος πειραματικών πρότζεκτ και ερευνητικών δράσεων στο “Εργαστήριο τέχνης/αρχιτεκτονικής στη δημόσια σφαίρα” στο Πανεπιστήμιο Πατρών (με διεθνείς συνεργασίες και συλλογικά έργα τέχνης-εκπαίδευσης, την ερευνητική δραστηριότητα ανεξάρτητων επιμελητών όπως η Ε. Καραμπά ή τη συμμετοχή αργότερα νέων διδασκόντων όπως ο Β. Βλάχος και ο Κ. Σταφυλάκης.) Παρά τα έργα που παρήχθησαν (αλλά και τη δραστηριότητα πολλών αποφοίτων των δύο αρχιτεκτονικών σχολών στο πεδίο της σύγχρονης τέχνης, (βλ. π.χ. και την πιο πρόσφατη της Α. Διακρούση που εκπροσωπεί την Ελλάδα στην 18η Biennale των Νέων Δημιουργών Ευρώπης και Μεσογείου), οι επίμονες αυτές απόπειρες να μετατοπιστούν οι λόγοι και οι πρακτικές στην Ελλάδα (προερχόμενες από ένα πεδίο που τώρα συζητείται η επίδρασή του στην κριτική αποδόμηση της λογικής του “μέσου” και στην κοινωνική στροφή της σύγχρονης τέχνης) παρέμειναν εκτός έρευνας, αναπαράγοντας έτσι και σήμερα τους ίδιους διαχωρισμούς και εμπλοκές στους τρόπους εργασίας και στην πλαισίωση της τέχνης.
Πάνος Κούρος 18.4.2017
